Trẻ tự kỷ là những trẻ mắc rối loạn phức tạp trong phát triển não bộ, gây ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp, học tập và sinh hoạt hàng ngày của trẻ và bạn bè xung quanh. Bài viết dưới đây SPEECH sẽ cùng bạn tìm hiểu chi tiết về các mức độ tự kỷ, dấu hiệu nhận biết và phương pháp điều trị hiệu quả.
1. Trẻ tự kỷ là gì?
Trẻ tự kỷ (Autism) là một rối loạn phát triển thần kinh ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp, tương tác xã hội và hành vi của trẻ. Đặc điểm phổ biến của tình trạng này là các hành vi lặp đi lặp lại và khó thích nghi với môi trường xung quanh. Trẻ tự kỷ chậm phát triển thường khởi phát từ khi còn nhỏ và có thể tiến triển theo thời gian nếu không được điều trị kịp thời.
Trẻ bị tự kỷ chia làm 2 loại bao gồm:
- Tự kỷ bẩm sinh: Xuất hiện ngay từ khi trẻ mới sinh và biểu hiện rõ rệt trước 3 tuổi. Trẻ mắc dạng này thường có dấu hiệu chậm phát triển so với bạn bè cùng trang lứa.
- Tự kỷ không điển hình: Ban đầu, trẻ phát triển bình thường trong khoảng 12-30 tháng đầu đời. Tuy nhiên, sau đó trẻ có thể mất đi những kỹ năng đã học được hoặc ngừng phát triển, gây ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp và nhận thức.
Tự kỷ là rối loạn phát triển thần kinh ảnh hưởng giao tiếp, hành vi ở trẻ
2. Các mức độ tự kỷ phổ biến hiện nay
Hiện nay, chứng tự kỷ được chia thành nhiều mức độ khác nhau, tùy thuộc vào mức độ ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp, nhận thức và hành vi của trẻ. Dưới đây là 3 mức độ tự kỷ thường gặp:
2.1 Hội chứng Asperger
Hội chứng Asperger là một dạng rối loạn phát triển thần kinh, ảnh hưởng đến tâm lý, khả năng giao tiếp và tương tác xã hội. Trẻ mắc hội chứng này thường có trí tuệ trung bình hoặc cao hơn người khác và không bị suy giảm ngôn ngữ.
Dấu hiệu tự kỷ của trẻ ở hội chứng này thường xuất hiện sớm, trẻ thường tránh giao tiếp bằng mắt kể cả với bố mẹ. Khi tham gia vào các tình huống xã hội, bé dễ cảm thấy lúng túng, không biết cách phản ứng hoặc trả lời khi có người bắt chuyện. Nếu được chẩn đoán, can thiệp kịp thời, trẻ có thể kiểm soát cảm xúc tốt hơn thông qua các phương pháp trị liệu phù hợp.
Hội chứng Asperger là một dạng tự kỷ nhẹ, trẻ có có trí tuệ trung bình hoặc cao hơn nhưng thường tránh giao tiếp
2.2 Rối loạn tự kỷ
Rối loạn tự kỷ ảnh hưởng đến nhận thức, ngôn ngữ và cảm giác, kèm theo các hành vi bất thường. Mức độ tự kỷ này xuất phát từ sự rối loạn trong cấu trúc não bộ, ảnh hưởng đến các vùng như thùy trán, thùy thái dương và tiểu não.
Hiện nay, nguyên nhân chính xác vẫn chưa được xác định, tuy nhiên có khoảng 25% trường hợp có liên quan đến yếu tố di truyền. Ngoài ra, các tác động từ môi trường, yếu tố tâm lý hoặc bệnh lý thần kinh cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc chứng này.
>>> Xem thêm: trẻ chậm nói là gì?
2.3 Rối loạn phát triển lan tỏa
Theo thống kê, cứ 68 trẻ thì có 1 trẻ tự kỷ mắc hội chứng rối loạn phát triển lan tỏa (PDD-NOS) và trong 1000 người trưởng thành thì có khoảng 6 người bị ảnh hưởng. Đây là tình trạng ảnh hưởng đến quá trình phát triển của não, làm suy giảm khả năng giao tiếp và hành vi. PDD-NOS được xem là một dạng tự kỷ không điển hình do có biểu hiện không hoàn toàn giống các dạng khác.
Rối loạn phát triển lan tỏa gây suy giảm giao tiếp và hành vi
3. Triệu trứng ở trẻ tự kỷ thường gặp
Các triệu chứng của trẻ tự kỷ thường xuất hiện sớm và ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp cũng như tương tác xã hội của trẻ. Vậy trẻ tự kỷ thường có hành vi nào? Dưới đây là những biểu hiện phổ biến:
- Hạn chế kỹ năng giao tiếp xã hội: Trẻ ít giao tiếp bằng mắt, không biết chỉ tay, không thể hiện cảm xúc hay chia sẻ sở thích với người khác. Khi có người tiếp cận, trẻ thường lúng túng, không biết phản ứng thế nào.
- Ngôn ngữ bất thường: Trẻ có thể chậm nói hoặc mất khả năng nói sau một thời gian. Một số trẻ chỉ nói khi có nhu cầu cá nhân, lặp lại câu hỏi thay vì trả lời, hoặc bắt chước lời người khác mà không hiểu nghĩa. Đặc biệt, giọng nói có thể thiếu diễn cảm, lơ lớ, nói nhanh, líu lưỡi hoặc nói rất to so với bình thường.
- Hành vi và thói quen rập khuôn: Trẻ tự kỷ hay nhìn nghiêng, thực hiện các hành động lặp lại như đi kiễng gót, xoay vòng tròn, lắc lư cơ thể hoặc đi theo một lộ trình cố định. Ngoài ra chúng còn thích sắp xếp đồ vật theo trật tự nhất định, chỉ mặc một bộ quần áo hoặc thực hiện mọi việc theo trình tự quen thuộc.
- Sở thích thu hẹp: Trẻ có xu hướng quan tâm đến một số hoạt động nhất định trong thời gian dài như xem quảng cáo, quay bánh xe hoặc cầm đồ vật có màu sắc yêu thích. Một số trẻ có thể phản ứng mạnh mẽ, ăn vạ khi không được đáp ứng mong muốn.
- Rối loạn cảm giác: Một số trẻ tự kỷ nhạy cảm quá mức với âm thanh, ánh sáng, mùi vị, sợ cắt tóc hoặc không thích ai chạm vào người. Ngược lại, có trẻ lại thích tiếp xúc với đồ vật, không phản ứng với đau đớn, thích gõ hoặc ném đồ tạo ra tiếng động.
- Khả năng đặc biệt: Nhiều trẻ có thể học chữ sớm, thuộc nhiều bài hát hoặc tính toán nhanh nên dễ bị nhầm tưởng là có trí tuệ vượt trội. Đặc biệt, một số trẻ có trí nhớ tốt, nhớ số điện thoại, địa điểm, loại xe hoặc thao tác thành thạo trò chơi điện tử.
- Khó khăn trong học tập và hòa nhập: Khi lớn lên, trẻ có thể gặp trở ngại trong giao tiếp, chậm thích nghi với môi trường học đường, khó hiểu nghĩa bóng của từ ngữ, đặc biệt là các môn xã hội. Một số trẻ hiếu động quá mức, trong khi số khác lại thu mình và ít tiếp xúc với mọi người.
Trẻ tự kỷ thường hạn chế giao tiếp xã hội, ngôn ngữ bất thường, hành vi rập khuôn,…
>> Xem thêm: Nguyên nhân trẻ tự kỷ và cách phòng ngừa
4. Trẻ tự kỷ có chữa được không? Cách điều trị
Trẻ tự kỷ có chữa được không là câu hỏi được nhiều bậc phụ huynh quan tâm. Câu trả lời là không thể khẳng định chắc chắn có thể chữa khỏi hoàn toàn hội chứng này vì mỗi trường hợp có tiến triển khác nhau.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khả năng điều trị trẻ tự kỷ có hết không phụ thuộc vào mức độ rối loạn, thời điểm phát hiện và phương pháp can thiệp. Nếu trẻ được can thiệp sớm trước 2 tuổi, các kỹ năng giao tiếp, xã hội và nhận thức có thể được cải thiện đáng kể. Dưới đây là những cách tiếp cận phổ biến được áp dụng để hỗ trợ trẻ tự kỷ phát triển tốt hơn:
- Sử dụng thuốc hỗ trợ kiểm soát hành vi như tăng động, giận dữ, ám ảnh cưỡng chế, tự gây thương tích hoặc hung tính.
- Phát triển kỹ năng xã hội giúp trẻ giao tiếp, tương tác và hòa nhập với cộng đồng.
- Xây dựng môi trường sống phù hợp, hạn chế các yếu tố gây kích thích quá mức.
- Áp dụng phương pháp can thiệp nhận thức – hành vi bằng công cụ trực quan, huấn luyện chuyên gia làm việc với trẻ.
- Bắt đầu giáo dục sớm trong giai đoạn từ 2 đến 4 tuổi để đạt hiệu quả cao nhất.
- Can thiệp trước 5 tuổi bằng cách giảng dạy kết hợp tư vấn cho gia đình.
- Thực hiện liệu pháp hành vi tích cực với tần suất 40 giờ/tuần trong 2 năm giúp cải thiện nhận thức và hành vi.
- Hỗ trợ và huấn luyện cha mẹ để tạo điều kiện tốt nhất cho sự phát triển của trẻ.
- Dạy trẻ theo chương trình cá nhân hóa kết hợp phương pháp trực quan, giúp trẻ dễ dàng tiếp nhận thông tin.
- Ứng dụng hệ thống giao tiếp bằng tranh (PECS) để giúp trẻ hiểu lịch trình, bày tỏ nhu cầu và tăng tương tác.
- Đào tạo kỹ năng xã hội thông qua các nhóm huấn luyện để cải thiện khả năng tương tác.
Phương pháp tại trung tâm SPEECH hỗ trợ trẻ tự kỷ phát triển ngôn ngữ, giao tiếp
Nếu bạn đang tìm kiếm một địa chỉ trung tâm uy tín giúp trẻ tự kỷ phát triển kỹ năng ngôn ngữ và giao tiếp, hãy đến ngay SPEECH. Tại học viện SPEECH, các chương trình được thiết kế cá nhân hóa, áp dụng phương pháp Xây dựng mối quan hệ cùng trẻ (Developmental Individual Relationship).
Với sứ mệnh mang đến một môi trường thân thiện, trung tâm không chỉ giúp trẻ phát triển ngôn ngữ mà còn hỗ trợ xây dựng sức khỏe tâm lý vững vàng. Phương pháp dạy trẻ tại đây tập trung vào 6 giai đoạn phát triển cảm xúc: Tự điều chỉnh và quan tâm thế giới bên ngoài, giao tiếp hai chiều, giao tiếp phức tạp, cảm xúc, sự gần gũi và suy nghĩ với cảm xúc, giúp trẻ cải thiện khả năng giao tiếp.
Bài viết trên đây đã cung cấp những thông tin quan trọng về trẻ tự kỷ, giúp bạn hiểu rõ hơn về tình trạng này và cách hỗ trợ trẻ phát triển tốt nhất. Việc can thiệp và áp dụng phương pháp điều trị phù hợp sẽ giúp trẻ cải thiện kỹ năng giao tiếp và hòa nhập cộng đồng. Nếu cần tư vấn thêm, hãy liên hệ ngay với SPEECH để được hỗ trợ và đồng hành cùng trẻ trên hành trình phát triển!