Nhiều người hình dung trẻ tự kỷ là những đứa trẻ im lặng, thu mình, khó giao tiếp. Tuy nhiên, một câu hỏi quan trọng thường bị bỏ qua: Trẻ tự kỷ lớn lên sẽ như thế nào? Có hết không? Thực tế cho thấy, quá trình trưởng thành của trẻ tự kỷ không chỉ là sự phát triển về thể chất mà còn là hành trình phức tạp về mặt tâm lý, nhận thức và xã hội. Trong bài viết dưới đây, hãy cùng Học viện phát triển ngôn ngữ SPEECH giải đáp những thắc mắc nêu trên.

Ngày nay, trẻ tự kỷ ngày càng có xu hướng gia tăng.

Trẻ tự kỷ khi lớn lên sẽ như thế nào?

Trẻ tự kỷ khi lớn lên có nhiều thay đổi về nhiều mặt. Ví dụ như nhận thức và học tập, ngôn ngữ và giao tiếp, về cả hành vi và cảm xúc, tâm lý.

Về nhận thức và học tập

Khi trẻ tự kỷ lớn lên, khả năng nhận thức và học tập có sự khác biệt rõ rệt so với trẻ phát triển bình thường. Sự khác biệt nhiều hay ít phụ thuộc vào mức độ và tình trạng tự kỷ của từng cá nhân. Một số trẻ có trí tuệ trung bình hoặc trên trung bình, trong khi nhiều trẻ khác gặp khó khăn trong việc tiếp nhận và xử lý thông tin.

Trẻ tự kỷ khi lớn thường gặp khó khăn trong việc hiểu các khái niệm trừu tượng, suy luận logic và ghi nhớ ngắn hạn. Tuy nhiên, nhiều em lại có khả năng ghi nhớ tốt, giỏi trong các lĩnh vực cụ thể như toán học, âm nhạc, hay công nghệ thông tin. Một số trường hợp được gọi là “tự kỷ chức năng cao” (high-functioning autism) có thể phát triển tư duy độc lập, nhưng vẫn gặp thách thức trong việc thích nghi xã hội hoặc hiểu cảm xúc của người khác.

Trẻ tự kỷ khi lớn lên gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống.

Về giao tiếp và ngôn ngữ

Về giao tiếp và ngôn ngữ, trẻ tự kỷ khi lớn lên sẽ gặp khó khăn, dù mức độ biểu hiện sẽ thay đổi tùy theo từng cá nhân. Một số trẻ có thể nói rõ ràng, diễn đạt được suy nghĩ và thể hiện được nhu cầu cơ bản của mình, nhưng lại thiếu khả năng sử dụng ngôn ngữ một cách linh hoạt trong các tình huống xã hội phức tạp. Ngược lại, có những trẻ chỉ sử dụng được một số từ đơn lẻ, hoặc hoàn toàn không sử dụng lời nói mà thay vào đó là các hình thức giao tiếp phi ngôn ngữ như cử chỉ, hình ảnh, hoặc thiết bị hỗ trợ.

Trẻ tự kỷ khi lớn lên còn gặp khó khăn trong việc hiểu và sử dụng các quy tắc ngôn ngữ xã hội như duy trì hội thoại, hiểu ẩn ý, hoặc cảm nhận sắc thái trong giọng nói. Các em có thể nói nhiều về chủ đề mình yêu thích nhưng không nhận ra người nghe không quan tâm, hoặc khó bắt đầu – duy trì – kết thúc một cuộc trò chuyện đúng cách.

Về giao tiếp phi ngôn ngữ, trẻ tự kỷ ít sử dụng ánh mắt, nét mặt hay ngữ điệu để biểu đạt cảm xúc và tương tác với người khác. Điều này khiến việc kết nối xã hội trở nên hạn chế, dễ dẫn đến hiểu lầm hoặc bị cô lập.

Về hành vi

Về hành vi, trẻ tự kỷ lớn lên thường duy trì một số đặc điểm hành vi điển hình, đồng thời cũng xuất hiện những thay đổi mới tùy theo từng giai đoạn phát triển. Một số hành vi lặp đi lặp lại như vẫy tay, xoay tròn, sắp xếp đồ vật, hay ám ảnh với một sở thích cụ thể sẽ tiếp tục kéo dài đến tuổi thiếu niên và trưởng thành. Những hành vi này không đơn thuần là “thói quen” mà liên quan đến nhu cầu điều tiết cảm xúc, giảm lo âu, hoặc phản ứng với kích thích từ môi trường.

Ngoài ra, trẻ tự kỷ có thể gặp khó khăn trong việc thích nghi với thay đổi, dẫn đến hành vi chống đối hoặc bùng nổ cảm xúc khi thói quen bị xáo trộn. Một số em có biểu hiện hung hăng, tự làm đau bản thân hoặc rút lui hoàn toàn khỏi tương tác xã hội, đặc biệt khi không thể diễn đạt nhu cầu bằng lời nói hoặc cảm thấy bị quá tải cảm xúc.

Xem thêm: 5 Biểu hiện dễ thấy ở trẻ tự kỷ

Về cảm xúc và tâm lý

Về cảm xúc và tâm lý, trẻ tự kỷ khi lớn lên thường có thế giới nội tâm phong phú nhưng khó diễn đạt. Các em có thể cảm nhận được niềm vui, nỗi buồn, sự lo lắng hay cô đơn như bất kỳ ai, nhưng lại gặp trở ngại trong việc thể hiện hoặc chia sẻ cảm xúc đó một cách phù hợp. Điều này khiến người ngoài dễ hiểu lầm rằng trẻ “lạnh lùng”, “vô cảm” hoặc “khó gần”. Nhưng thực tế, trẻ vẫn có nhu cầu được yêu thương, công nhận và kết nối với người khác.

Một số trẻ có khả năng tự nhận thức cảm xúc rất hạn chế, không gọi tên được cảm xúc mình đang trải qua hoặc không hiểu vì sao mình thấy buồn, lo hay tức giận. Điều này dẫn đến những biểu hiện bất thường về hành vi như bùng nổ, né tránh hoặc thu mình. Khi bước vào tuổi dậy thì, áp lực xã hội, sự thay đổi về hormone và nhận thức ngày càng tăng có thể khiến trẻ tự kỷ dễ bị lo âu, trầm cảm hoặc khủng hoảng tâm lý nếu không được hỗ trợ kịp thời.

Tự kỷ không phải là bệnh, không hết hoàn toàn khi trẻ lớn lên.

Khi trẻ lớn lên, tự kỷ có hết không? 

Một trong những câu hỏi phổ biến nhất mà cha mẹ có con tự kỷ thường đặt ra là: “Trẻ tự kỷ lớn lên có hết không?”. Đây là mối quan tâm hoàn toàn chính đáng, nhưng khó có thể đưa ra câu trả lời chính xác. Các bậc phụ huynh cần hiểu rõ: tự kỷ không phải là một căn bệnh có thể “chữa khỏi”, mà là một rối loạn phát triển thần kinh mang tính suốt đời.

Không có “liệu trình” giúp trẻ hoàn toàn thoát khỏi tự kỷ như khỏi một căn bệnh thông thường. Tuy nhiên, việc trẻ tự kỷ lớn lên sẽ thế nào tùy thuộc vào tình trạng/đặc điểm tính cách của từng cá nhân cũng như môi trường sống.

Với sự can thiệp sớm, đúng cách và kiên trì, nhiều trẻ tự kỷ khi trưởng thành cải thiện đáng kể khả năng giao tiếp, học tập, điều tiết cảm xúc và hòa nhập xã hội. Một số trẻ đạt đến mức độ chức năng cao, thậm chí sống độc lập, học đại học, đi làm và xây dựng các mối quan hệ tích cực. 

Thay vì mong đợi tự kỷ sẽ “biến mất” khi trẻ lớn lên, cha mẹ nên tập trung vào việc đồng hành và hỗ trợ trẻ phát huy tối đa tiềm năng của mình. Việc xây dựng môi trường phù hợp, thấu hiểu đặc điểm riêng của từng trẻ và nhìn nhận tự kỷ như một dạng khác biệt về phát triển thay vì khiếm khuyết sẽ giúp trẻ tự tin hòa nhập.

Làm thế nào để trẻ tự kỷ phát triển tốt hơn khi lớn lên?

Để trẻ tự kỷ phát triển tốt hơn khi lớn lên, cha mẹ cần lưu ý:

• Lựa chọn môi trường học phù hợp và hỗ trợ toàn diện. Một số trẻ có thể học hòa nhập cùng các bạn, số khác cần lớp chuyên biệt hoặc chương trình cá nhân hóa. Cần phối hợp chặt chẽ để tạo điều kiện học tập không chỉ về mặt học thuật, mà còn phát triển kỹ năng sống, tư duy linh hoạt và khả năng tự lập.
• Phát triển kỹ năng xã hội và cảm xúc, dạy trẻ cách hiểu cảm xúc bản thân, nhận biết cảm xúc người khác, giải quyết mâu thuẫn và xây dựng mối quan hệ là bước đệm quan trọng để trẻ hòa nhập cộng đồng một cách bền vững. 
• Gia đình đóng vai trò trung tâm trong hành trình phát triển lớn lên của trẻ tự kỷ. Sự kiên nhẫn, thấu hiểu và chủ động tìm kiếm giải pháp từ cha mẹ sẽ giúp trẻ cảm thấy an toàn, tự tin và có động lực học hỏi. Gia đình tham gia vào các chương trình huấn luyện kỹ năng, trị liệu hoặc hỗ trợ tâm lý sẽ nâng cao hiệu quả can thiệp.
• Chuẩn bị cho giai đoạn trưởng thành của trẻ tự kỷ, đặc biệt là kỹ năng tự lập như quản lý thời gian, tài chính, định hướng nghề nghiệp và chăm sóc bản thân. Đồng thời, định hướng nghề nghiệp phù hợp với năng lực và sở thích của trẻ sẽ giúp trẻ có cơ hội sống độc lập và hòa nhập xã hội tốt hơn.

Học viện phát triển ngôn ngữ SPEECH – giải pháp khoa học, hỗ trợ trẻ tự kỷ hiệu quả.

Sự phát triển của trẻ tự kỷ khi lớn lên là một hành trình dài, đầy thử thách nhưng cũng đầy tiềm năng nếu có sự đồng hành đúng cách. Mỗi trẻ tự kỷ đều mang trong mình những đặc điểm riêng biệt và khả năng phát triển khác nhau. 

Học viện phát triển ngôn ngữ SPEECH luôn sẵn sàng đồng hành, hỗ trợ cha mẹ có trẻ tự kỷ. Với SPEECH, điều quan trọng không phải là trẻ có “hết tự kỷ” hay không, mà là trẻ có được thấu hiểu, hỗ trợ và tạo điều kiện để phát triển tối đa năng lực của mình. Khi gia đình, nhà trường và xã hội cùng chung tay xây dựng môi trường học tập và sống tích cực, trẻ tự kỷ lớn lên hoàn toàn có thể tự tin hòa nhập, sống có mục tiêu và đóng góp cho cộng đồng.