Trẻ tự kỷ gặp khó khăn trong sự phát triển ngôn ngữ, khả năng xã hội, ảnh hưởng đến quá trình hòa nhập với môi trường. Việc phát hiện dấu hiệu nhận biết trẻ tự kỷ sớm giúp ba mẹ kiểm soát và có cách can thiệp kịp thời, hỗ trợ con phát triển tốt hơn. Hãy cùng SPEECH tìm hiểu chi tiết các dấu hiệu quan trọng nhận biết trẻ tự kỷ theo từng độ tuổi và cách điều trị hiệu quả tại bài viết dưới đây!

Nội dung bài viết

1. Khi nào có thể nhận thấy dấu hiệu nhận biết trẻ tự kỷ?

Rối loạn tự kỷ thường khởi phát trước 3 tuổi và kéo dài suốt đời với các triệu chứng có thể cải thiện nhưng không biến mất hoàn toàn. Một số trường hợp cho thấy dấu hiệu nhận biết trẻ tự kỷ từ những tháng đầu, trong khi số khác chỉ thể hiện rõ rệt khi bước vào giai đoạn 2 tuổi. Có trường hợp trẻ phát triển bình thường đến khoảng 24 tháng tuổi, sau đó đột ngột ngừng tiếp thu kỹ năng mới.

Theo thống kê, khoảng 30 – 50% phụ huynh nhận thấy dấu hiệu bất thường ở con ngay trong năm đầu đời và đến 80 – 90% phát hiện khi trẻ tròn 2 tuổi. Mỗi độ tuổi, triệu chứng của tự kỷ có thể khác nhau, vì vậy nhận diện sớm là điều rất quan trọng. Điều này giúp can thiệp kịp thời và tìm các phương pháp phù hợp, giúp trẻ phát triển kỹ năng giao tiếp, hòa nhập với xã hội.

Dấu hiệu trẻ tự kỷ thường xuất hiện trước 3 tuổi

2. Dấu hiệu nhận biết trẻ tự kỷ theo từng độ tuổi

Việc nhận biết dấu hiệu tự kỷ ở trẻ từ sớm giúp bố mẹ có hướng can thiệp kịp thời, hỗ trợ trẻ phát triển tốt hơn. Dưới đây là những dấu hiệu nhận biết trẻ tự kỷ theo từng độ tuổi mà phụ huynh cần lưu ý.

2.1 Dấu hiệu nhận biết tự kỷ dưới 1 tuổi

Trong năm đầu đời, cha mẹ có thể nhận thấy các dấu hiệu sớm của tự kỷ thông qua sự phát triển của trẻ. Dưới đây là một số dấu hiệu nhận biết trẻ tự kỷ sớm:

Ít hoặc không biểu lộ cảm xúc trên khuôn mặt, không thể hiện sự thích thú khi chơi đùa.
Hạn chế giao tiếp bằng mắt, không cười đáp lại hoặc nhìn chằm chằm vào người khác mà không có phản ứng.
Không có phản ứng nhất quán với âm thanh, ít giật mình khi nghe tiếng động lớn và không quay lại khi được gọi tên.
Không thích được ôm ấp, vuốt ve hoặc có phản ứng tiêu cực khi bị chạm vào.
Không quan tâm đến các trò chơi phù hợp với lứa tuổi, ít tham gia vào các hoạt động chung với trẻ khác.
Không có dấu hiệu bập bẹ hay phát âm sớm, chậm trong việc phát triển ngôn ngữ.
Không sử dụng cử chỉ, chẳng hạn như giơ tay để được bế hay vẫy tay chào.

Trẻ tự kỷ dưới 1 tuổi có dấu hiệu ít giao tiếp, hạn chế về cảm xúc

2.2 Dấu hiệu nhận biết trẻ 1 – 2 tuổi bị tự kỷ

Bước sang giai đoạn 1 – 2 tuổi, những những dấu hiệu nhận biết trẻ tự kỷ có thể rõ ràng hơn. Ở giai đoạn này, trẻ có thể gặp khó khăn trong giao tiếp và tương tác xã hội như:

Không sử dụng cử chỉ để biểu đạt ý muốn, không lắc đầu để phản đối hay vẫy tay khi chào tạm biệt.
Không có hứng thú với thế giới xung quanh, ít chỉ tay hoặc hướng sự chú ý của người lớn đến những thứ trẻ thích.
Chậm nói, không sử dụng từ đơn khi được 16 tháng tuổi hoặc chưa ghép hai từ lại với nhau khi tròn 24 tháng.
Mất các kỹ năng giao tiếp đã có, chẳng hạn như trước đó có thể bập bẹ hoặc nói vài từ nhưng sau đó không còn biểu hiện này.
Ít quan tâm đến những người xung quanh, có xu hướng thu mình và chỉ tập trung vào thế giới riêng của bản thân.
Di chuyển bất thường, chẳng hạn như đi bằng ngón chân hoặc gặp khó khăn khi bước đi.

Dấu hiệu trẻ tự kỷ 1-2 tuổi như chậm nói, khó giao tiếp, ít quan tâm đến xung quanh

2.3 Dấu hiệu nhận biết trẻ bị tự kỷ từ 2 tuổi trở lên

Dấu hiệu nhận biết trẻ 2 tuổi bị tự kỷ có thể biểu hiện qua nhiều khía cạnh khác nhau, từ giao tiếp, hành vi đến phản ứng với môi trường xung quanh. Dưới đây là những đặc điểm thường gặp:

Trẻ gặp khó khăn trong việc diễn đạt nhu cầu cá nhân, có thể chậm phát triển ngôn ngữ hoặc hoàn toàn không nói. Một số trẻ có khả năng nói nhưng không thể duy trì hội thoại hoặc giao tiếp tự nhiên.
Giọng nói có thể bất thường, chẳng hạn như cao vút, đơn điệu hoặc ngắt quãng. Trẻ có xu hướng sử dụng từ đơn lẻ thay vì câu hoàn chỉnh, lặp đi lặp lại một từ, một cụm từ hoặc một câu hỏi nhiều lần.
Khó tiếp nhận được thông tin từ người khác, không phản ứng khi được gọi tên hoặc không thể thực hiện yêu cầu đơn giản. Trẻ có thể phản ứng bất thường như cười, khóc hoặc la hét một cách đột ngột.
Chỉ quan tâm sâu sắc đến một đối tượng, một chi tiết nhỏ của đồ vật như bánh xe trên ô tô đồ chơi hoặc một chủ đề cụ thể trong thời gian dài.
Hiếm khi bắt chước hành động của người khác hoặc tham gia vào các trò chơi đóng vai, không thể hiện sự quan tâm đến hoạt động nhóm.
Trẻ thích chơi một mình, không chủ động tiếp xúc với bạn bè đồng trang lứa. Thường không chia sẻ đồ chơi hoặc không tham gia các trò chơi có tính tương tác như rượt đuổi hay cùng nhau xây dựng công trình.
Hành vi có phần cứng nhắc, rất gắn bó với một số thói quen nhất định và khó chấp nhận thay đổi. Nếu lịch trình hàng ngày bị xáo trộn, trẻ có thể phản ứng mạnh mẽ, thậm chí nổi cáu hoặc hoảng loạn.
Rất chọn lọc trong việc ăn uống, chỉ chấp nhận một số loại thực phẩm nhất định. Thói quen ăn uống có thể khắt khe, chẳng hạn như sắp xếp món ăn hoặc tuân thủ một trình tự nhất định trong bữa ăn.
Cách chơi đồ chơi có phần khác biệt so với trẻ bình thường, ví dụ như dành hàng giờ để sắp xếp đồ vật theo một quy luật riêng, liên tục mở và đóng cửa, bấm nút đồ chơi lặp đi lặp lại hoặc xoay bánh xe của ô tô đồ chơi không ngừng.
Có xu hướng tự gây thương tích như tự cắn, tự đánh vào cơ thể mà không rõ nguyên nhân cụ thể.
Thực hiện các hành động lặp đi lặp lại như vẫy tay, xoay tròn, đi trên đầu ngón chân hoặc đập tay vào người.
Nhạy cảm quá mức với các tác nhân bên ngoài như âm thanh, ánh sáng, mùi hương hoặc cảm giác trên da, dễ bị kích động mạnh khi bị chạm vào.
Thể hiện sự sợ hãi không hợp lý hoặc thiếu sợ hãi khi cần thiết. Trẻ có thể hoảng loạn trước một đồ vật vô hại như bóng bay, nhưng lại không cảm thấy sợ khi đối diện với tình huống nguy hiểm như đứng trên cao.
Gặp vấn đề với giấc ngủ, thường xuyên trằn trọc, khó đi vào giấc ngủ, thức dậy nhiều lần trong đêm hoặc dậy rất sớm vào buổi sáng.
Hành vi có phần khó kiểm soát, bao gồm sự chống đối, không hợp tác, quá hiếu động, hành động bốc đồng hoặc thể hiện thái độ hung hăng.

Dấu hiệu trẻ tự kỷ trên 2 tuổi như khó giao tiếp, lặp lại hành động liên tục

>> Xem thêm: Bật mí 10 cách dạy trẻ tự kỷ hiệu quả mà cha mẹ nên biết

3. Phải làm gì nếu bố mẹ lo lắng trẻ bị tự kỷ

Việc phát hiện sớm dấu hiệu nhận biết trẻ tự kỷ có thể giúp trẻ nhận được sự hỗ trợ kịp thời, cải thiện khả năng giao tiếp và phát triển kỹ năng xã hội. Nếu bạn nghi ngờ con mình có dấu hiệu rối loạn tự kỷ, hãy thực hiện những điều sau đây:

Đặt lịch hẹn với bác sĩ nhi khoa: Nếu bạn nhận thấy con mình có dấu hiệu chậm phát triển hoặc có những biểu hiện bất thường, hãy đưa trẻ đi khám càng sớm càng tốt để được đánh giá chính xác.
Thực hiện sàng lọc tự kỷ: Hiện nay có rất nhiều phương pháp sàng lọc chuyên biệt giúp phát hiện nguy cơ mắc tự kỷ ở trẻ. Các bài kiểm tra này thường đơn giản, nhanh chóng, bao gồm danh sách câu hỏi về hành vi và sự phát triển của trẻ. Khi thăm khám, bố mẹ nên ghi lại những hành vi bất thường của con để bác sĩ có cơ sở đánh giá chính xác hơn.
Gặp bác sĩ chuyên khoa tâm thần kinh: Nếu bác sĩ nhi khoa nghi ngờ trẻ có dấu hiệu tự kỷ, trẻ sẽ được giới thiệu đến chuyên gia để thực hiện các bài kiểm tra chuyên sâu, từ đó xác định chẩn đoán chính xác.
Tìm kiếm can thiệp sớm: Quá trình chẩn đoán có thể mất thời gian, tuy nhiên nếu nhận thấy trẻ có biểu hiện chậm phát triển, bố mẹ nên chủ động tìm kiếm các chương trình can thiệp sớm nhằm hỗ trợ trẻ phát triển kỹ năng cần thiết.

Nếu bạn đang tìm kiếm một trung tâm hỗ trợ phát triển ngôn ngữ và kỹ năng xã hội cho trẻ chậm nói hoặc có dấu hiệu tự kỷ, SPEECH là một lựa chọn đáng tin cậy. Với sứ mệnh giúp giảm thiểu tình trạng chậm ngôn ngữ ở trẻ em, học viện đã tiên phong ứng dụng phương pháp DIR Floortime, giúp trẻ cải thiện kỹ năng giao tiếp và cảm xúc. Lý do phụ huynh nên chọn SPEECH để đồng hành cùng con như:

Chương trình can thiệp cá nhân hóa: Đánh giá tiềm năng trí tuệ, năng khiếu và khả năng ngôn ngữ để thiết kế lộ trình phù hợp.
Hỗ trợ trẻ tăng động giảm chú ý: Cải thiện khả năng tập trung, kiểm soát hành vi để học tập hiệu quả hơn.
Xây dựng mối quan hệ cùng trẻ (Developmental Individual Relationship): Thông qua 6 giai đoạn phát triển cảm xúc bao gồm:
- Tự điều chỉnh và quan tâm thế giới xung quanh
- Giao tiếp hai chiều
- Giao tiếp phức tạp
- Cảm xúc
- Sự gần gũi
- Suy nghĩ kết hợp cảm xúc

Học viện SPEECH – Trung tâm hỗ trợ phát triển ngôn ngữ, giúp trẻ bị tự kỷ cải thiện khả năng giao tiếp

Bài viết trên đây đã cùng bạn tìm hiểu các dấu hiệu nhận biết trẻ tự kỷ theo từng độ tuổi một cách chi tiết. Việc phát hiện sớm sẽ giúp trẻ có cơ hội can thiệp và phát triển tốt hơn. Nếu bạn lo lắng về sự phát triển của con, đừng chần chừ tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia, bác sĩ. Hãy liên hệ SPEECH ngay để nhận tư vấn và hỗ trợ kịp thời ngay hôm nay!