Dưới đây là những biểu hiện dễ nhận biết ở trẻ chậm nói đơn thuần, được chia theo các nhóm độ tuổi và kỹ năng để bạn dễ theo dõi. Việc nắm rõ các dấu hiệu giúp phụ huynh phát hiện sớm và đưa con đi đánh giá kịp thời.
Biểu hiện dễ nhận biết ở trẻ chậm nói đơn thuần
Giai đoạn dưới 12 tháng tuổi
- Trẻ ít hoặc không bập bẹ (ba, ma, da…).
- Không giao tiếp bằng mắt khi gọi tên.
- Không phản ứng với tiếng động lớn, không quay đầu khi nghe âm thanh.
- Không dùng cử chỉ giao tiếp: chỉ tay, vẫy tay, gật/lắc đầu…
- Không cười, ít biểu lộ cảm xúc bằng khuôn mặt.
- Không chú ý khi người lớn nói chuyện hay gọi tên.
Từ 12 đến 18 tháng tuổi
- Không nói được từ đơn (như “ba”, “mẹ”, “bánh”, “uống”…).
- Không hiểu lời đơn giản như “lại đây”, “bỏ vào”, “không được”.
- Không bắt chước âm thanh, hành động của người khác.
- Không chỉ tay để đòi đồ hoặc chia sẻ sự chú ý.
- Không biết lắc đầu khi không thích, không thể hiện rõ nhu cầu.
- Giao tiếp chủ yếu bằng khóc hoặc la hét.
Từ 18 đến 24 tháng tuổi
- Nói ít hơn 20 từ.
- Không biết kết hợp 2 từ đơn giản (ví dụ “mẹ bế”, “ăn cơm”) khi đã gần 2 tuổi.
- Không làm theo được hướng dẫn hai bước (“lấy dép rồi đưa mẹ”).
- Thường xuyên nói lặp lại, hoặc chỉ lặp âm vô nghĩa.
- Không thể gọi tên người thân quen thuộc.
- Không phản ứng rõ khi được hỏi, ít có biểu cảm khi trò chuyện.
Từ 2 đến 3 tuổi
- Vốn từ rất nghèo, nói không rõ ràng, người ngoài khó hiểu lời trẻ nói.
- Không tự nói câu đơn dài hơn 2–3 từ.
- Không trả lời được câu hỏi đơn giản như “con tên gì?”, “đây là gì?”.
- Không biết gọi tên đồ vật quen thuộc trong nhà.
- Ít trò chuyện, không thích kết nối với người khác bằng lời nói.
- Không thích giao tiếp bằng mắt, thường chơi một mình.
- Có thể có hành vi bất thường đi kèm như lặp động tác tay, không chơi giả vờ.
Biểu hiện cảnh báo khác
- Trẻ chỉ giao tiếp bằng hành vi (kéo tay người lớn, khóc, la…) thay vì dùng lời nói.
- Phát triển ngôn ngữ bị thụt lùi: từng nói được vài từ rồi mất dần.
- Không có ý định giao tiếp: không cố gắng thu hút sự chú ý của người khác.
- Chỉ “nói một mình”, không đáp lại lời gọi hoặc câu hỏi.
Lưu ý cho cha mẹ:
- Trẻ chậm nói có thể hiểu tốt nhưng không nói được, hoặc cả hai đều kém.
- Nếu trẻ 2 tuổi chưa nói được 50 từ hoặc 3 tuổi chưa nói câu đơn rõ ràng, nên đưa đi khám sớm.
- Cần phân biệt rõ giữa “nói muộn do tính cách” và “chậm nói do rối loạn phát triển” – việc này chỉ có chuyên gia mới đánh giá chính xác.
Dưới đây là bảng mốc phát triển ngôn ngữ theo độ tuổi giúp bạn dễ theo dõi và phát hiện sớm dấu hiệu chậm nói ở trẻ:
| Độ tuổi | Hiểu ngôn ngữ | Biểu hiện ngôn ngữ nói |
| 0 – 6 tháng | – Nhận ra giọng mẹ – Quay đầu theo tiếng động | – Bập bẹ đơn âm: “a”, “ê” – Cười, ê a |
| 6 – 12 tháng | – Hiểu một vài từ đơn giản: “không”, “lại đây” | – Bắt đầu bập bẹ nhiều âm: “ba”, “ma” – Bắt chước âm thanh |
| 12 – 18 tháng | – Hiểu khoảng 50 từ đơn giản | – Nói được 5–20 từ đơn – Chỉ tay, ra hiệu để giao tiếp |
| 18 – 24 tháng | – Hiểu các mệnh lệnh đơn giản | – Vốn từ tăng nhanh (~50 từ) – Bắt đầu nói 2 từ ghép: “ăn cơm”, “mẹ bế” |
| 2 – 3 tuổi | – Hiểu các câu dài, chỉ dẫn 2 bước | – Nói được 200–300 từ – Nói câu 3–4 từ – Tự nói nhu cầu, đặt câu hỏi |
| 3 – 4 tuổi | – Hiểu các khái niệm cơ bản: to – nhỏ, trong – ngoài | – Kể được chuyện đơn giản – Nói câu hoàn chỉnh, rõ ràng |
| 4 – 5 tuổi | – Hiểu các câu phức tạp | – Nói lưu loát – Biết dùng từ nối, kể chuyện có trình tự |
| Trên 5 tuổi | – Hiểu các tình huống xã hội, giao tiếp linh hoạt | – Giao tiếp như người lớn – Biết chia sẻ ý tưởng, cảm xúc |
Khi nào cần lo lắng?
- 12 tháng: chưa bập bẹ hoặc không phản ứng khi gọi tên.
- 18 tháng: không nói được từ đơn nào.
- 2 tuổi: không nói được 2 từ ghép hoặc vốn từ quá ít.
- 3 tuổi: chưa nói rõ câu đơn, người ngoài không hiểu trẻ nói gì.
- Bất kỳ độ tuổi nào nếu trẻ mất kỹ năng đã có trước đó.
Tại Học viện phát triển ngôn ngữ Speech, chúng tôi có đầy đủ các bài test giúp cha mẹ xác định độ nghiêm trọng trong vấn đề trẻ chậm nói từ đó có những phương án can thiệp sớm để trẻ phát triển bình thường. Nếu cha mẹ bắt gặp con có biểu hiện như trên hãy liên hệ với Speech để được giải đáp và tư vấn nhé!
