Trong những năm đầu đời, trẻ em có khả năng tiếp thu và phát triển vượt trội nếu được giáo dục đúng cách. Ba phương pháp giáo dục sớm nổi bật hiện nay là Montessori, Glenn Doman và Reggio Emilia. Mỗi phương pháp đều có triết lý riêng, hướng đến mục tiêu phát triển toàn diện cho trẻ từ thể chất, tư duy đến cảm xúc. Dưới đây là cái nhìn tổng quan, lợi ích và cách áp dụng thực tế của từng phương pháp.
1. Phương pháp giáo dục sớm Montessori
Khái quát:
Phương pháp Montessori do Maria Montessori – bác sĩ, nhà giáo dục người Ý – phát triển. Phương pháp tập trung vào việc tôn trọng cá tính, nhịp độ phát triển riêng của từng trẻ và tạo môi trường giúp trẻ tự học – tự khám phá.
Lợi ích:
- Phát triển tư duy độc lập và tự chủ.
- Rèn luyện kỹ năng sống sớm (tự ăn, tự mặc, gấp quần áo…).
- Kích thích tính kỷ luật nội tại và yêu thích học tập tự nhiên.
- Tăng khả năng tập trung và giải quyết vấn đề.
Cách áp dụng thực tế:
- Chuẩn bị môi trường học tập khoa học: đồ chơi, học cụ vừa tầm với, theo từng nhóm kỹ năng.
- Khuyến khích trẻ làm việc theo nhịp độ riêng mà không bị giục giã.
- Dạy trẻ các hoạt động thực hành cuộc sống như rót nước, lau bàn, tưới cây.
- Không khen thưởng hay chê bai quá mức – để trẻ học vì niềm vui học tập chứ không phải vì phần thưởng.
2. Phương pháp giáo dục Glenn Doman
Khái quát:
Phát triển bởi bác sĩ Glenn Doman (Hoa Kỳ), phương pháp này dựa trên giả thuyết: não bộ trẻ phát triển tốt nhất trong 6 năm đầu đời, và trẻ có thể học được nhiều hơn ta tưởng nếu được kích thích đúng cách. Phương pháp này đặc biệt với trẻ tự kỷ chậm phát triển
Lợi ích:
- Kích thích phát triển trí não từ sớm.
- Tăng khả năng ghi nhớ, quan sát và phản xạ nhanh.
- Trẻ tiếp thu ngôn ngữ, toán học, thế giới xung quanh dễ dàng hơn.
- Xây dựng nền tảng ngôn ngữ và nhận thức vững chắc.
Cách áp dụng thực tế:
- Sử dụng thẻ học (flashcards) có kích thước lớn, chữ to – trình bày từng thẻ nhanh trong 1-2 giây.
- Mỗi ngày học 3–5 lần, mỗi lần 1–2 phút, với thẻ từ, số, hình ảnh thế giới xung quanh.
- Tôn trọng sở thích và mức độ hứng thú của trẻ – dừng ngay khi trẻ mất tập trung.
- Có thể kết hợp chạy bộ, vận động thăng bằng để tăng lưu thông máu lên não (theo Doman Movement Program).
3. Phương pháp giáo dục Reggio Emilia
Khái quát:
Xuất phát từ thị trấn Reggio Emilia (Ý), phương pháp giáo dục sớm này chú trọng vào giáo dục dựa trên dự án (project-based learning), lấy trẻ làm trung tâm, tôn trọng cách trẻ thể hiện tư duy bằng nhiều “ngôn ngữ khác nhau”: vẽ, kể chuyện, vận động, âm nhạc… Phụ trợ rất nhiều cho trẻ em chậm nói
Lợi ích:
- Nuôi dưỡng sự sáng tạo và năng lực tư duy phản biện.
- Tăng cường kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm.
- Phát triển cảm xúc, thẩm mỹ và tinh thần cộng đồng.
- Trẻ học cách tự khám phá – tự kết nối kiến thức thay vì tiếp thu thụ động.
Cách áp dụng thực tế:
- Quan sát kỹ trẻ, lắng nghe để hiểu trẻ đang quan tâm điều gì – từ đó thiết kế hoạt động phù hợp.
- Tạo điều kiện cho trẻ vẽ, chơi đất nặn, kể chuyện, chụp ảnh để biểu đạt suy nghĩ.
- Làm “bảng tư liệu dự án” (documentation) để theo dõi và ghi nhận tiến trình học của trẻ.
- Không gian học cần linh hoạt, gần gũi với thiên nhiên, và đầy chất liệu mở (giấy, gỗ, vải, cát…).
Tổng kết so sánh nhanh giữa 3 phương pháp trên:
| Tiêu chí | Montessori | Glenn Doman | Reggio Emilia |
| Trọng tâm | Tự lập – tự học – kỹ năng sống | Kích thích trí não sớm | Sáng tạo – biểu đạt cá nhân |
| Người dẫn dắt | Giáo viên là người quan sát | Cha mẹ hướng dẫn qua thẻ | Giáo viên là bạn đồng hành |
| Phương pháp học | Thực hành cá nhân theo nhịp độ | Học qua flashcard, vận động | Học qua dự án sáng tạo |
| Độ tuổi lý tưởng | 0–6 tuổi trở lên | 0–6 tuổi | Mẫu giáo – tiểu học (2–8 tuổi) |
| Môi trường học | Trật tự, khoa học | Linh hoạt, tại nhà dễ triển khai | Tự nhiên, linh hoạt, giàu hình ảnh |
Kết luận
Montessori – Glenn Doman – Reggio Emilia đều hướng tới phát triển toàn diện cho trẻ nhưng bằng những con đường khác nhau. Việc lựa chọn và kết hợp linh hoạt các phương pháp giáo dục sớm theo độ tuổi, tính cách và điều kiện gia đình sẽ giúp trẻ phát huy tối đa tiềm năng trong những năm đầu đời. Điều quan trọng nhất không phải là công cụ, mà là sự đồng hành, quan sát và tình yêu thương của cha mẹ trong từng bước phát triển của con. Nếu cha mẹ cần hỗ trợ can thiệp sớm cho con hãy liên hệ học viện Speech là một trong những trung tâm can thiệp sớm hàng đầu tại TP. Hồ Chí Minh, để được tư vấn chuyên sâu.